Niepłodność to zaburzenie, które w tej chwili spotyka coraz więcej par starających się o potomstwo. Z uwagi na coraz częściej pojawiające się przypadki niepłodności Światowa Organizacja Zdrowia zaliczyła to schorzenie do chorób cywilizacyjnych.
Jeśli bezskutecznie starasz się od jakiegoś czasu o potomstwo i podejrzewasz u siebie problemy natury medycznej, zapoznaj się z naszym artykułem. Dowiesz się, jakie są przyczyny niepłodności oraz jak możesz sprawdzić swoją płodność. Wskazujemy również, co możesz zrobić, kiedy pomimo starań nie możesz zajść w upragnioną ciążę.
Czym jest niepłodność?
O niepłodności mówi się wtedy, gdy partnerzy prowadzą aktywne życie seksualne i regularnie odbywają stosunki z wyłączeniem środków antykoncepcyjnych przez okres minimum 12 miesięcy, a mimo tego nie dochodzi do zapłodnienia. [1]
Z uwagi na przyczyny takiego stanu niepłodność dzieli się na niepłodność damską oraz męską. Jeżeli zaś nie można wyróżnić konkretnego powodu braku płodności, jest to niepłodność idiopatyczna.
Bardzo często terminów „bezpłodność” i „niepłodność” używa się zamiennie. Nie są to jednak pojęcia tożsame. Bezpłodność jest bowiem stanem trwałym. To niezdolność do posiadania potomstwa, która nie może być poddawana leczeniu. [2] Bardzo często bezpłodność u obu płci determinują czynniki genetyczne, zaburzające działanie komórek wpływających bezpośrednio na produkcję hormonów rozrodczych.
Przyczyny trwałej niezdolności do posiadania potomstwa to również:
- efekt leczenia onkologicznego
- wady macicy
- wrodzony brak lub niedorozwój narządów płciowych
- przedwczesna menopauza
- nieprawidłowa budowa jąder lub powikłania po przebytych chorobach
Jakie są przyczyny niepłodności?
Na niepłodność wpływa wiele czynników. Jeżeli więc nie udaje ci się zajść w ciążę od dłuższego czasu, zapoznaj się z poniższą listą, aby dowiedzieć się, z jakiego powodu masz trudności z poczęciem dziecka.
Przyczyny niepłodności damskiej zależą od:
- gospodarki hormonalnej
- chorób związanych ściśle z płodnością
- anatomii kobiecego układu rozrodczego
- zaburzeń genetycznych
- przeprowadzonych wcześniej zabiegów i operacji
- wieku kobiety
- prowadzonego stylu życia
Nieprawidłowo funkcjonująca gospodarka hormonalna doprowadza do nieregularnych cykli miesiączkowych i zaburzeń owulacji. Brak owulacji lub niezdolność jajeczka do pęknięcia, a także przedwczesna menopauza są z kolei przyczynami niepłodności. Jeżeli więc zauważysz nieprawidłowości w swoim cyklu miesięcznym, to skonsultuj się z ginekologiem i endokrynologiem, którzy przeprowadzą badania hormonalne, oznaczając poziom kobiecych hormonów.
Choroby ściśle powiązane z płodnością to przede wszystkim zespół policystycznych jajników i endometrioza.
Zespół policystycznych jajników to najczęściej występujące zaburzenie wydzielania hormonów u kobiet. Tego typu zaburzenie hormonalne powoduje zastój w dojrzewaniu komórek jajowych, które zamieniają się w małe torbiele, zamiast doprowadzić do zapłodnienia w trakcie owulacji. [3]
Endometrioza to choroba przewlekła, wyróżniająca się obecnością komórek endometrium poza wnętrzem macicy, czyli na przykład w jajowodach albo na jajnikach. Zlokalizowane w rozmaitych miejscach ogniska endometriozy doprowadzają do pojawienia się przewlekłych stanów zapalnych. [4]
Za problemy z zajściem w ciążę mogą też być odpowiedzialne zmiany w kobiecych narządach rozrodczych:
- torbiele jajnika
- mięśniaki macicy
- niedrożne jajowody
- wodniaki jajowodu
Anomalie powiązane z budową anatomiczną kobiecego układu rozrodczego uniemożliwiają zapłodnienie komórek jajowych, jak i prawidłowy przebieg ciąży, kiedy doszłoby do zapłodnienia. Są to:
- brak jajnika
- macica jedno- lub dwurożna
- przegrody i zrosty jamy macicy
Na niepłodność kobiety wpływają zaburzenia genetyczne. Jeśli więc podejrzewasz je u siebie, zdecyduj się na badanie kariotypu dookreślające liczbę i strukturę chromosomów, a także wskazujące na przyczyny takiego stanu rzeczy.
Zabiegi i operacje wykonane w przeszłości z powodu problemów we wcześniejszych ciążach są następną przyczyną niepłodności. Należą do nich między innymi zabiegi na szyjce macicy i operacje wykonane z powodu poronienia albo przebytej ciąży pozamacicznej.
Kobieca płodność uzależniona jest od wieku. Im kobieta jest starsza, tym mniejsze szanse na to, aby zaszła w ciążę, przy równoczesnym zwiększającym się ryzyku ciąż zagrożonych wadami płodu.
Czynniki powiązane ze stylem życia, które niekorzystnie wpływają na płodność to:
- nadmierne spożywanie alkoholu
- palenie tytoniu
- niezdrowa dieta
- nadużywanie substancji psychoaktywnych
- stosowanie niektórych leków
Za niepłodność może być również odpowiedzialny tak zwany czynnik męski, a zwłaszcza obniżone parametry nasienia. Jest to powiązane z występowaniem takich stanów, jak:
- oligospermia: liczba plemników poniżej 15 mln/l
- astenospermia: plemniki o niskiej ruchliwości
- teratospermia: prawidłowo zbudowane plemniki to odsetek mniejszy niż 4%
U mężczyzn między innymi często przebyte wcześniej lub trwające infekcje bakteryjne lub grzybicze powodują obniżenie poziomu jakości plemników.
Poza sprawdzeniem płodności kobiet, warto zatem przeprowadzić badanie nasienia.
Jak sprawdzić płodność?
Jednym z głównych objawów, wskazujących u kobiet na to, że mogą występować problemy z płodnością są nieregularne cykle miesiączkowe, a także silne bóle podczas trwania miesiączki. Często takie objawy bólowe świadczą bowiem o występowaniu endometriozy.
Określenie przyczyny niepłodności związane jest z przeprowadzeniem badań. Są to najczęściej badania laboratoryjne, ukierunkowane na ocenę stężenia hormonów odpowiedzialnych za wyregulowanie cyklu.
Badania hormonalne powinny być wykonane w określonych dniach, w których spodziewane stężenie hormonów jest najwyższe.
Poniżej prezentujemy listę najczęściej zlecanych badań przez endokrynologów.
AMH, czyli dookreślenie poziomu hormonu antymullerowskiego, a więc białka produkowanego przez komórki jajowe. Białko to ma wpływ na prawidłowy przebieg cyklu.
FSH to jeden z najważniejszych hormonów odpowiedzialnych za kontrolę pracy jajników. Folikulotropina uwalniana jest z komórki jajowej przed owulacją, odpowiadając za jej wystąpienie. Oznaczenie FSH jest uzasadnione, kiedy u kobiety podejrzewany jest brak owulacji.
LH pełni podobną rolę jak FSH, uwalniając oocyt z pęcherzyka jajnikowego. Dodatkowo hormon luteinizujący przekształca ciałko żółte, produkując progesteron podtrzymujący ciążę w chwili, gdy dojdzie do zapłodnienia. Zbadanie LH zalecane jest u kobiet, które wcześniej poroniły lub u których wystąpiła ciąża pozamaciczna.
Estradiol to główny estrogen, produkowany przez jajniki. Oznaczenie jego poziomu pozwala ocenić ich działanie i ustalić, czy jest ono prawidłowe lub nie. Badanie zlecane jest zwłaszcza przy zaburzeniach cyklu miesiączkowego.
Przeprowadzane są również badania obrazowe narządów rodnych oraz badania fizykalne, umożliwiające wykrywanie zmian w obrębie damskich narządów płciowych.
Na czym polega leczenie kobiecej niepłodności?
Leczenie kobiecej niepłodności powinno rozpocząć się od diagnostyki. Kiedy podejrzewasz, która spośród przyczyn może odpowiadać u ciebie za brak ciąży, możesz zgłosić się do lekarza konkretnej specjalności. Zleci on badania pod kątem przewidywanego schorzenia, a następnie zadecyduje, jakie poprowadzić leczenie.
Najczęstsze sposoby zwalczania niepłodności damskiej to:
- leczenie farmakologiczne
- przeprowadzenie zabiegu medycznego
- metody wspomaganego rozrodu: inseminacja i in vitro
Jeżeli diagnostyka zostanie przeprowadzona i wykaże nieprawidłowości, warto zgłosić się do poradni leczenia niepłodności. Równocześnie, dobrze będzie wprowadzić zmiany w dotychczasowym stylu życia, o ile mogłyby one zakłócać powodzenie terapii albo dodatkowo wpływać negatywnie na płodność.
Leczenie farmakologiczne zwykle stosowane jest u kobiet, u których na podstawie badań diagnostycznych endokrynolog stwierdzi zaburzenia gospodarki hormonalnej.
Operacyjne leczenie niepłodności u kobiet odbywa się w przypadku pojawienia się zmian takich, jak mięśniaki macicy. Endometrioza, zespół policystycznych jajników i przegroda macicy również stanowią wskazanie do leczenia chirurgicznego.
Inseminacja to zabieg mający na celu ułatwienie plemnikom drogi dotarcia do komórki jajowej. W trakcie inseminacji wyselekcjonowane zostają najzdrowsze plemniki. Później zostają one wprowadzone bezpośrednio do jamy macicy.
In vitro to zaawansowana metoda leczenia niepłodności kobiecej, polegająca na zapłodnieniu komórki jajowej w warunkach laboratoryjnych. Leczenie to jest proponowane pacjentkom, u których wcześniej zastosowane metody zachowawcze nie przyniosły określonych rezultatów.
Przyczyny niepłodności – podsumowanie
Niepłodność to problem, z którym aktualnie boryka się wiele par. W przeciwieństwie do bezpłodności jest stanem odwracalnym. Kiedy więc, pomimo regularnych stosunków seksualnych, nie możesz zajść w ciążę i podejrzewasz problemy z płodnością u siebie i partnera, sprawdź, jakie są przyczyny niepłodności.
Zależą one od wielu czynników. Jeżeli się z nimi zapoznasz, możesz stwierdzić, który z nich odpowiada za brak płodności u ciebie. Dzięki temu zgłosisz się do lekarza określonej specjalności, a on zleci stosowne badania i zadecyduje, na czym ma polegać leczenie.
Źródła:
- Gnoth C., Godehardt E., Frank-Herrmann P., Friol K., Tigges J., Freundl G., Definition and prevalence of subfertility and infertility, Hum Reprod. 2005 May;20(5):1144-7. https://academic.oup.com/humrep/article/20/5/1144/2356853?login=true
- Vander Borght M., Wyns C., Fertility and infertility: Definition and epidemiology, Clin Biochem. 2018 Dec;62:2-10. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0009912018302200?via%3Dihub
- Barthelmess EK., Naz RK., Polycystic ovary syndrome: current status and future perspective,
- Front Biosci (Elite Ed). 2014 Jan 1;6(1):104-19. https://www.imrpress.com/journal/FBE/6/1/10.2741/E695
- Koninckx PR., Ussia A., Adamyan L., Wattiez A., Donnez J., Deep endometriosis: definition, diagnosis, and treatment, Fertil Steril. 2012 Sep;98(3):564-71. https://www.fertstert.org/article/S0015-0282(12)01797-9/fulltext
Dodaj komentarz